Bağışıklık sistemine bağlı olarak gelişen bir merkezi sınır sistemi hastalığı olan Multipl Sklerozun (MS) neden ortaya çıktığı konusundaki belirsizlik halen devam etmektedir. Rana Karabudak, MS’in belirtileri merkezi sınır sisteminde görünse de aslında bağışıklık sistemimizin bir bağlantı hatası olduğunu söyledi. prof. Dr. Karabudak, MS’in bireysel semptomları olsa da nedeni bilinmeyen yorgunluğa dikkat edilmesi gerektiğini söyledi.
MS’in çoğu genç ve üretken yaştaki 2,5 milyon kişiyi ilgilendiren bir sorun olduğunu belirten Nöroloji uzmanı Prof. hastalık.
“GENETİK UYGUNLUĞU YÜKSEK OLANLARDA VİRAL YÜKLENME ÖNEMLİ”
MS’in ortaya çıkışına ilişkin görüşler hakkında bilgi veren Yeditepe Üniversitesi Koşuyolu Hastanesi Nöroloji Uzmanı Prof. ” o dönemde karşılaşılan vurgulanır. “Viral yük dediğimizde özellikle çocukluk çağında su çiçeği, kızamıkçık, EBV-enfeksiyöz mononükleoz etkeni Epstein-Barr virüsü ve herpes tipi viral enfeksiyon hastalıkları ile karşılaşmanın duyarlı bireylerde hastalığın ortaya çıkışını kolaylaştırabileceği düşünülmektedir. Karabudak sözlerini şöyle sürdürdü:
“Bilim çevrelerinde en çok ağırlık kazanan görüşe göre; Bağışıklık sisteminin de gelişmekte olduğu bu dönemde; Henüz tanımlanmamış bir virüsün veya çeşitli çocukluk çağı viral hastalıklarının bir veya daha fazlasının bir arada bulunması, hastalığa yatkın bireylerde sistemi savunmasız hale getirebilir. Bu durumun sonuçları ise yıllar içinde merkezi sinir sisteminde ortaya çıkabilmesidir.”
DİRENÇLİ VE MAKUL OLMAYAN ARIZALARA DİKKAT
MS’in prognoz açısından bakıldığında çok kişisel olduğunu söyleyen Prof. Dr. Karabudak, semptomların sıklığı ve şiddetinin kişiden kişiye farklılık gösterdiğine dikkat çekti. En önemli olmasa da en sık görülen semptomun yorgunluk olduğunun altını çizen Dr. Dr. Karabudak, özellikle nedeni bilinmeyen dirençli yorgunluğa dikkat edilmesi gerektiğini söyledi.
Karabudak, hastaların yüzde 75’inde en sık şikayet edilen ilk 3 semptomdan birinin yorgunluk olduğunu belirtirken, şu bilgileri verdi: “MS’e bağlı yorgunluğun nedeni birçok faktöre bağlanıyor. Birincisi, nedeni tam olarak anlaşılamayan ve muhtemelen miyelin hasarına bağlı olan ve armonilerin etkilendiği santral yorgunluk denilen durumdur. Bu noktada kişi ne yaparsa yapsın erken yorgunluktan yakınır. Özellikle sıcağa karşı hassas olan bu hastalar, yaşadıkları durumu güç kaybı hissi olarak tanımlarlar. Yorgunluğun başka bir nedeni depresyon olabilir. Depresyon, motivasyonu azaltan bir durumdur. Ayrıca uyku, uyanıklığın dengesini bozarak hızlı yorgunluğa neden olabiliyor.”
SAĞLIKLI BİREYLERİN KOLAYLAŞTIRILMASINDAN FARKI NEDİR?
MS’e bağlı yorgunluğun nedeninin bağışıklık sistemindeki değişiklikler, sınır sistemindeki değişikliklerin fonksiyonel sonuçları ve nöroendokrin değişiklikler olduğunu belirten Prof. Dr. Karabudak, sağlıklı bireylerin yaşadığı yorgunluk ile bireylerin yaşadığı yorgunluğu karşılaştırdı. MS ile:
“Bazı benzerlikler var, ancak her iki küme tarafından tanımlanan yorgunluğun ortasında farklılıklar gözleniyor. Her iki yorgunluk türünde de dinlenme ihtiyacı, motivasyonda azalma ve sabırsızlık tanımlanır. Yorgunluk egzersiz, gerginlik, depresyon ve uzun süreli fiziksel aktivite ile artar, dinlenme ve kaliteli uyku ile önemli ölçüde azalır. Ancak MS hastalarının tarif ettiği yorgunluğun günlük aktivitelere etkisi, sağlıklı bireylerde gözlenen yorgunluğun etkilerinden çok daha şiddetlidir. MS hastalarının aile yaşamı, sosyal ve mesleki faaliyetleri bu yorgunluktan ciddi şekilde etkilenir. Yine hastaların tanımladığı yorgunluk, fiziksel aktiviteleri zihinsel aktivitelerden çok daha fazla etkiler. Özellikle, sıcaklıktaki artışla birlikte yorgunluğun artmasının MS yorgunluğu için tipik olduğu bulunmuştur.”
VÜCUT SICAKLIĞINI YÜKSELTEN FAALİYETLERDEN KAÇININ
MS hastalarının üçte birinde ateş, sıcak ortamlarda bulunmaktan veya ağır egzersiz yapmaktan kaynaklanan yorgunluk artışı veya bazı semptomların kötüleşmesi gibi ısı hassasiyeti olarak tanımlanan bir durum yaşadığını belirten Prof. Dr. Karabudak, “Bu hastalar merkezi yorgunluğa daha duyarlıdır. Bu nedenle vücut ısısını yükselten ağır işlerden ve egzersizlerden kaçınılmalıdır. Ateş olduğu zaman hemen düşürücü önlemler alınmalı ve serin ortamlar tercih edilmelidir.”
prof. Dr. Bu nedenle yorgunluk şikayeti olan bir MS hastasında; Yeni bir atak olup olmadığı, enfeksiyon varlığı, ağrı, uyku düzeni ve duyumunda değişiklik olup olmadığı, kullanılan ilaçlar, yorgunluğa neden olabilecek bağışıklık sistemi ile ilgili hastalıklar araştırılmalıdır. Yorgunluk sübjektif bir semptom olduğu için değerlendirilmesi oldukça zordur. Değerleme için birçok farklı ölçek ve test kullanılabilir.”
BAŞARISIZLIKLA NASIL BAŞA ÇIKILIR?
MS hastalarında yorgunluğun hem kişiyi hem de çevresini etkilediğinin altını çizin. Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri Nöroloji Uzmanı Prof. Uzun vadede kişiye özel fizyoterapi programları oluşturulmalı ve kuvvet kayıpları ile düzenli olarak sürdürülmelidir. Hastanın eşlik eden depresyonu varsa medikal tedavi seçenekleri ve psikoterapi kişiye özel planlanmalıdır. Ayrıca yüksek karbonhidratlı beyaz un ve şeker gibi besinlerden uzak durmakta ve sağlıklı beslenme kriterlerine uygun beslenmekte fayda var” dedi.
“HASTANIN ÖDEVİ EGZERSİZ OLMALI”
Rana Karabudak, “Bütün bunların dışında mantıksız bir merkezi yorgunluk varsa gün boyunca gerçekçi ve pratik bir aktivite programı planlanmalıdır” diyerek sözlerini şöyle tamamladı: “Kısa aralıklarla dinlenme ve çalışma, rahatlama teknikler, günü planlamak değerlidir. Günün sıcak öğle saatlerinde yorucu aktivitelerden kaçınmalıdır. Yorgunluk sistematik antrenmanlardan uzak durmayı gerektirmez. Kullanılmayan kas, eklem ve kemik yapılarının giderek azaldığını unutmayın. Hareketsizlikten kaynaklanan ek problemlerin dışında, çalışmayan, antrenman yapmayan bir hareket sistemi her seferinde daha fazla efor harcamak zorundadır. Her değerli hastaya kendi durumuna uygun, makul, gerçekçi ve organize bir eylem planı veya eğitim ödevi verilmelidir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
